Ποντιακός χορός "Τρομαχτόν"

Ο χορός αυτός ίσως έχει τον γνησιότερο ποντιακό χαρακτήρα απ’ όλους τους χορούς που χορεύονταν στη γενικότερη περιοχή του Πόντου.

Ο Π. Μελανοφρύδης σε σχετικά άρθρα του (περ. Ποντιακή Εστία, τχ 80-81) υποστηρίζει ότι το τρομαχτόν προήλθε από τη σέρρα (επειδή αρχικά η σέρρα χορευόταν από ένοπλους χορευτές και επειδή οι Τούρκοι απαγόρευαν στους Έλληνες να φέρουν όπλα, οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να χορεύουν μόνο το μέρος της σέρρας που έμοιαζε με το τίκ', δηλ. το τρομαχτόν).

Στο χορό αυτόν βρίσκει ίσως τελειότερη την έκφρασή της όλη η μαγεία του ποντιακού χορού. Ετυμολογικά, η ονομασία του προέρχεται από το

ρ. τρομάζω/τρέμω και με τη λέξη εννοείται το τρέμουλο του σώματος ολόκληρου, όταν ο χορευτής στηρίζεται στη μύτη του πέλματος και ανεβοκατεβάζει την πατούσα. Η κίνηση του σώματος ταυτόχρονα του μεταδίδεται από την άκρη του ποδιού, μ’ ένα ρυθμό που είναι αδύνατο να περιγραφεί με το λόγο. Δηλαδή, για την περίπτωση ισχύει αυτό που είπε ο W. F. Otto «για το χορό δεν θα ’πρεπε να μιλάει κανείς, αλλά να τον αφήσει μόνο του να μιλάει».

Το τρομαχτόν απαιτεί από τον χορευτή, εκτός από σωματική ευκινησία, και πνευματική ικανότητα τέτοια που να του επιτρέπει να δεχτεί τη μουσική, να την αφομοιώσει και έπειτα να την εξωτερικεύσει με τις κατάλληλες κινήσεις. Σύμφωνα με την άποψη των ειδικών, ο χορός είναι εννεάσημος και αποτελείται από τρία ισόχρονα μέρη. Παρουσιάζει την ίδια με το τίκ' μορφή, με τη διαφορά ότι η στάση των χεριών είναι ορθή, όπως και του σώματος, και η λαβή των χεριών σε σχήμα V.

Τα βήματά του συνθέτουν τρεις τριάδες επιτόπου κινήσεων, μια άλλη τριάδα βημάτων προς τα μπροστά και δύο πηδηχτά βήματα προς τα πίσω. 1η κίνηση: α-β, δύο μικρά πηδήματα στις μύτες των ποδιών, που γίνονται σχεδόν δίχως αυτές να σηκώνονται από το έδαφος, γ. η αριστερή φτέρνα τινάζεται προς τα πίσω. 2η κίνηση: α-β, δύο μικρά πηδήματα πάλι πάνω στις μύτες των ποδιών, όπως και στην 1η κίνηση, γ. η δεξιά φτέρνα τινάζεται προς τα πίσω. 3η κίνηση: ακριβώς όπως και η κίνηση 1.

4η κίνηση: τρία μικρά βήματα προς τα μπρος με την εξής σειρά: αριστερό πόδι-δεξί-αριστερό (τα βήματα αυτά είναι τόσο μικρά που φαίνονται σαν ένα). 5η κίνηση: δύο μεγάλα πηδηχτά βήματα προς τα πίσω με την εξής σειρά: δεξί πόδι-αριστερό. Στη συνέχεια επαναλαμβάνονται από την αρχή οι κινήσεις. Ο χορός φαίνεται σαν να χορεύεται επιτόπου όλος.

Το τρομαχτόν σημειώνεται ότι συναντάται μόνο στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Στην ελληνική Θράκη ο χορός «μαντιλάτος» έχει το ρυθμό του, αλλά σε αργότερη κίνηση. Στη Βουλγαρία προσομοιάζει

μ’ αυτόν ο ρυθμός Rachenitsa. Ομοιότητα με το τρομαχτόν επίσης παρουσιάζει ο χορός Dobrogena της Ρουμανίας, ενώ ένα είδος τίκ' παρόμοιο με το τρομαχτόν χόρευαν και οι Έλληνες της Καππαδοκίας. (Βλ. και λ. τίκ'.)

Σάββας Μαυρίδης

Από την Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού

Αν βρήκατε ενδιαφέρον αυτό που είδατε, τότε κοινοποιήστε το και σε φίλους, μπορεί και σε αυτούς να είναι χρήσιμο!