Φιλική σχέση με Νάρκισσο: Ποιες συμπεριφορές δείχνουν ότι σε εκμεταλλεύεται συναισθηματικά;

Στην προσωπική μας ζωή, πολλοί έχουμε βρεθεί στην δύσκολη θέση να αντιμετωπίσουμε κάποια τοξική και χειριστική φιλία.

Τι συμβαίνει στην περίπτωση που o φίλος που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι νάρκισσος; Και με ποιες συμπεριφορές του μπορούμε να καταλάβουμε ότι μας χειρίζεται;

Καταρχάς, σύμφωνα με το DSM-V, η Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας ανήκει στην Ομάδα Β των Διαταραχών Προσωπικότητας, οι οποίες αφορούν τα  άτομα με δραματική ή ασταθή παρουσία. Τα άτομα, λοιπόν, με την Ναρκισσιστική Διαταραχή χαρακτηρίζονται από ιδέες μεγαλείου και επιθυμούν όλοι οι γύρω τους να τους θαυμάζουν για τις ικανότητές τους, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζουν έλλειψη ενσυναίσθησης και εγωκεντρικές τάσεις. Συχνά, ασχολούνται επίμονα με μεγαλειώδεις φαντασιώσεις επιτυχίας, ομορφιάς και ευφυίας, και πιστεύουν σθεναρά πως είναι μοναδικοί άνθρωποι υψηλού επιπέδου και θα πρέπει να συναναστρέφονται μόνο με άτομα αντίστοιχου κύρους. Αυτό το γεγονός τους οδηγεί να χαρακτηρίζονται από αλαζονικές συμπεριφορές απέναντι στους γνωστούς τους, και να θεωρούν για τους εαυτούς τους πως είναι άτομα που χρήζουν ειδικής ευνοϊκής μεταχείρισης, λόγω των ιδιαίτερων δικαιωμάτων που νιώθουν ότι κατέχουν. Στις συναναστροφές και στις φιλίες τους, τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή τείνουν να εκμεταλλεύονται τους κοντινούς τους, να τους ζηλεύουν ή να πιστεύουν πως εκείνοι ζηλεύουν τους ίδιους.

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή λοιπόν, δίνουν την εντύπωση πως είναι σπουδαίες παρουσίες με αυτοπεποίθηση και μεγαλείο, ενώ κατά βάθος κρύβουν μια πολύ εύθραυστη αυτοεκτίμηση. Μέσα από τα κοντινά τους πρόσωπα προσπαθούν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους, χωρίς να διστάζουν πολλές φορές να μειώσουν φανερά και να υποτιμήσουν τους άλλους. Αυτό συμβαίνει επειδή ο νάρκισσος έχει ως προτεραιότητα να νιώθει ότι είναι ο καλύτερος και να τον θαυμάζουν, παρόλο που για να το πετύχει αυτό συχνά αποξενώνει τους κοντινούς του.

Ποιες είναι οι συμπεριφορές αυτές απέναντί μας που καθιστούν μια φιλία χειριστική και τοξική; 

• Αδικαιολόγητες προσδοκίες. Ο νάρκισσος έχει την απαίτηση οι φίλοι του να του καλύπτουν όλες τις συναισθηματικές ανάγκες, να τον θαυμάζουν και να τον λατρεύουν, ενώ ο ίδιος δεν ανταποδίδει τίποτα από όλα αυτά.
• Προβολή και ενοχοποίηση. Προβάλλει τα αρνητικά χαρακτηριστικά του στον άλλον, για παράδειγμα κατηγορεί κάποιον φίλο του ότι είναι εγωιστής, αχάριστος και αναζητά συνεχώς προσοχή, ενώ στην πραγματικότητα αυτές είναι δικές του συμπεριφορές. Συνεπώς, δημιουργεί ενοχές στον φίλο του για κάτι που ποτέ δεν έκανε.
• Υπερβολική ζήλεια. Όταν, δηλαδή, ένας φίλος του έχει την προσοχή, αυτό μπορεί να προκαλέσει πολύ θυμό στο άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή, και στην συνέχεια να κατηγορήσει τον φίλο του ότι προκάλεσε αυτόν τον θυμό με την στάση του.
• Κακοποιητική συμπεριφορά. Ανάλογα με τον χαρακτήρα του νάρκισσου και του αποδέκτη της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς, η κακοποίηση αυτή μπορεί να είναι συναισθηματική, οικονομική, λεκτική, ψυχική, ακόμα και σωματική. Σε τέτοια περίπτωση, καλό είναι να στρεφόμαστε στα άτομα εμπιστοσύνης μας ή σε κάποιον ειδικό για βοήθεια.
• Απειλητική συμπεριφορά. Το άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή μπορεί να απειλεί έναν άλλο πρόσωπο πως θα το εγκαταλείψει, θα το εκθέσει ή θα το απορρίψει. Αυτές οι απειλές το κάνουν να νιώθει παγιδευμένο και ότι δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς αυτό το άτομο.
• Love bombing («Βομβαρδισμός» αγάπης). Υπάρχει περίπτωση αυτά τα άτομα να συμπεριφέρονται με πολλή αγάπη, προσοχή και στήριξη, ώστε οι φίλοι τους να τους θεωρούν σημαντικά άτομα για τη ζωή τους. Επίσης, έχουν την τάση να εντοπίζουν τις ανασφάλειες των φίλων τους και να τους υπερ-επιβεβαιώνουν, για να αισθάνονται πως είναι απαραίτητα και σημαντικά άτομα για τη ζωή των άλλων.
• Ψεύτικες συγγνώμες και υποσχέσεις. Ο νάρκισσος χρησιμοποιεί την συγγνώμη ως χειριστικό εργαλείο, και τις περισσότερες φορές δεν έχει όντως μετανιώσει, απλά θέλει να νιώσει καλά για τον εαυτό του και να συνεχίσουν οι γύρω του να τον θαυμάζουν. Έχει την απαίτηση να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη απέναντί του μόλις δείξει ότι μετάνιωσε, χωρίς να κατανοεί ότι είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια και από τις δυο πλευρές.
• Gaslighting. Ο όρος αυτός αναφέρεται στην συναισθηματική κακοποίηση, κατά την οποία ένα άτομο χειραγωγεί κάποιον και τον αναγκάζει έμμεσα να αμφισβητήσει όσα νιώθει και πιστεύει. Σε αυτήν την περίπτωση, ένας νάρκισσος θα μπορούσε να υποτιμήσει τα συναισθήματα του φίλου του και να τον ενοχοποιήσει, τονίζοντάς του συνέχεια πως υπερβάλλει.
• Διάδοση κακής φήμης. Άλλη μια ναρκισσιστική συμπεριφορά αποτελεί η προσπάθεια να «σαμποτάρει» κάποιος τις σχέσεις ενός φίλου του με άλλα άτομα. Χωρίς να παρουσιάζει εχθρική συμπεριφορά απέναντι στον φίλο του, όταν αυτός απουσιάζει, μπορεί να τον χαρακτηρίζει «ασταθή» σε άλλα άτομα και να τα συμβουλεύει «να τον αποφεύγουν».

Αυτές είναι κάποιες από τις συμπεριφορές που μπορεί να υποδεικνύουν ότι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε μια τοξική ναρκισσιστική συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, όταν φτάνουμε σε μια τέτοια συνειδητοποίηση μπορεί να νιώσουμε θυμό, απογοήτευση που δείξαμε εμπιστοσύνη και ανοιχτήκαμε, φόβο ή αβεβαιότητα για το τι θα ακολουθήσει. Τα άτομα αυτά μας κάνουν να νιώθουμε πως μας είναι απαραίτητα και ότι αν τα «προδώσουμε» στραφούν εναντίον μας και θα μείνουμε μόνοι.

Είναι πολύ σημαντικό να βάζουμε ξεκάθαρα όρια για να προστατέψουμε την ψυχική μας υγεία και να έχουμε υπόψη μας πως αυτός ο φίλος μπορεί να αντιδράσει πολύ αρνητικά αν δείξουμε ότι θέλουμε να απομακρυνθούμε.  Καλό είναι να διατηρούμε σταθερή την αυτοεκτίμησή μας με την στήριξη του κοντινού μας υποστηρικτικού δικτύου, ώστε να μην καταρρακωθούμε από κάποια πιθανή επιθετική αντίδραση. Τέλος, όταν θέλουμε να επικοινωνήσουμε τι μας ενόχλησε, θα βοηθούσε να μιλήσουμε ήρεμα και ξεκάθαρα και να μην προσπαθήσουμε να κάνουμε εποικοδομητικά σχόλια γιατί θα πυροδοτήσουν ακόμη χειρότερες αντιδράσεις. Αν κρίνουμε ότι είναι απαραίτητο για την ψυχική μας ισορροπία και ηρεμία, ίσως το να διακόψουμε κάθε επαφή με αυτόν τον φίλο να αποβεί μελλοντικά πολύ αποτελεσματικό και βοηθητικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

American Psychiatric Association, APA. (2015). Διαγνωστικά στοιχεία από DSM-5. Ελλάδα: Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας

Kring, A.M., & Davison, G.C., & Neale, J.M., & Johnson, S.L. (2010). Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg

Hammond, C. (2019). 7 Indicators of a narcissistic friend. https://psychcentral.com/pro/exhausted-woman/2019/07/7-indicators-of-a-narcissistic-friend#1

https://psychoedu.gr 

Αν βρήκατε ενδιαφέρον αυτό που είδατε, τότε κοινοποιήστε το και σε φίλους, μπορεί και σε αυτούς να είναι χρήσιμο!